نگاهی گذرا به منابع تاریخی نشان میدهد تهیه غذا و گرداندن کافه از نخستین شغلها در تاریخ اجتماعی بشری است. برخی مورخان سابقه رستوران و غذا خوردن در بیرون از خانه را همزمان با ساخت شهرها و گسترش شهرنشینی دانستهاند. امروزه اما رستوران فقط جایی برای خوردن و آشامیدن نیست. با گسترش فرهنگ استفاده از رستوران، این روزها در رستورانهای سراسر جهان به غیر از صرف غذا و نوشیدنی، تعامل اجتماعی، تفریح و تنوع در فضایی آرام و دوست داشتنی نیز مورد توجه قرار می گیرد.
همچنین باید اشاره کرد که رستوران یکی از عوامل مهم در صنعت گردشگری نیز به حساب می آید، به این صورت که در هر کشوری موضوع تامین غذای گردشگران داخلی و خارجی در مکان هایی آرام و مفرح بسیار مورد توجه قرار گرفته است. بنابراین؛ ایران با داشتن تنوع غذایی و پیشینه خاص در طبخ غذا، می تواند جایگاه مناسبی در این عرصه داشته باشد و به پشتوانه همین پیشینه درخشان با معرفی غذاهای ایرانی به جذب گردشگران، مسافران و جهانگردانی که علاقهمند و مشتاق برای تجربه موارد جدید هستند، بپردازد.
بر این اساس می توان بین غذاخوری (چلوکبابی) و رستوران تفاوت قائل شد. رستوران در واقع فضای مدرنتری نسبت به چلوکبابی است. رستورانها فضای خاص خود، بازدهی و تجهیزات مخصوص به خود را دارند، همچنین رستورانها متراژ ویژه خود را دارند؛ به عنوان مثال رستوران باید فضای بیش از 200 متر داشته باشد، اما برای چلوکبابی این الزام وجود ندارد.
سهم رستوران در سبد هزینهای ایرانیها چقدر است؟
در 12 ماه گذشته حدود 57% از افراد بالای 15 سال در جامعه شهری به رستوران رفتهاند.
رابطه مستقیمی بین طبقه اجتماعی و مراجعه به رستوران وجود دارد. هر چه طبقه اجتماعی افراد بالا میرود میزان مراجعه به رستوران نیز افزایش پیدا میکند. از بین مراجعه کنندگان به رستوران در طی 12 ماه گذشته، افراد در طبقه اجتماعی AB حدود 52% بیشتر از متوسط مراجعه افراد به رستوران به این مراکز رفتهاند.
ایرانی ها سال گذشته (1393) 10 هزار میلیارد تومان پول هتل و رستوران دادند.
بررسیهای صورت گرفته توسط بانک مرکزی نشان میدهد هزینه هتل و رستوران در زندگی خانوارهای شهری بخش اندکی را در برمیگیرد . با این حال همین بخش اندک چرخش مالی بالایی را برای رستورانداران و هتلداران ایجاد کرده است.
برآوردها نشان میدهد هر خانواده شهری ایرانی در سال 1393حدود 655 هزار تومان صرف هزینههای هتل و رستوران کرده است. به این ترتیب با احتساب شمار کل خانوارهای شهری در کشور، هتلها و رستورانها بیش از 10 هزار و 484 میلیارد تومان از خانوارهای شهری ایران پول گرفتند.
هر خانواده شهری ایران سال گذشته 627 هزار و 427 تومان صرف خرید غذا و نوشیدنی آماده از هتلها و رستورانها کرده است که رقم قابل توجهی را نشان میدهد. به این ترتیب خانوارهای شهری در سال گذشته 10 هزار و 38 میلیارد تومان پول غذای بیرون دادند. در سالهای اخیر رستوران رفتن و غذا خوردن در بیرون از خانه به نوعی تفریح برای برخی خانوارهای شهری تبدیل شده است.
برآوردها نشان میدهد سهم رستوران و هتل در سبد هزینهای ایرانیها در سال گذشته 2.1 درصد است. این سهم در 10 سال گذشته در محدوده 2.1 تا 2.4 درصدی نوسان داشته است.
رستورانداری در سالهای گذشته افزایش قابل توجهی را تجربه کرده است. بزرگی این بازار سبب شده بسیاری از واحدهای صنفی در شهرهای بزرگ تغییر کاربری داده و به رستوران یا ساندویچی تبدیل شوند. برآوردهای بانک مرکزی، بزرگی این بازار را تایید میکند چرا که گردش مالی 10 هزار و 484 میلیارد تومانی برای یک صنف میتواند نشاندهنده وضعیت مناسب این بازار باشد.
فست فود:
فست فود یا غذای آماده، غذایی است که تقریباً به شکل اختصاصی در رستورانهای فست فود عرضه میشود. در این رستورانها، غذای از پیش آماده را در مدت کوتاهی بعد از سفارش، به مشتری تحویل میدهند.
خیلی از این رستورانها، رستورانهای واقعی نیستند، چون جایی برای نشستن و غذا خوردن ندارند. از این نظر بیشتر شبیه یک فروشگاه عرضه مواد غذایی هستند. همچنین اغلب رستورانهای فست فود بخشی از یک سازمان زنجیرهای هستند. از آنجایی که راه اندازی فروشگاههای فست فود نیاز به امکانات چندانی ندارد و فضای بزرگی هم نمیخواهد، نمونههای شخصی و مستقل آن، مخصوصاً در کشورهای درحال توسعه، مثل کشور خودمان، رو به افزایش است.
امروزه عبارت فست فود تبدیل به نماد زندگی مدرن و ماشینی انسانها شده است.
حدود نیمی از افراد 15 سال به بالا حداقل یکبار در 12 ماه گذشته به فست فود رفتهاند. به قول جف آردر: «ما در زمانهای زندگی میکنیم که پیتزا زودتر از نیروی پلیس به خانههایمان میرسد».
آن طور که از بررسیهای بانک مرکزی میتوان محاسبه کرد، ۷۷ میلیون ایرانی سالانه بیش از ۱۱.۱ هزار میلیارد تومان برای خوردن غذا و خوراکیهای آماده (فست فود) هزینه میکنند.
این رقم را با توجه به دلار سه هزار تومانی میتوان به ۳.۷ میلیارد دلار تبدیل کرد که اگر قیمت هر بشکه نفت را ۱۰۰ دلار هم محاسبه کنیم (طبق ارقام لایحه بودجه سال ۹۳) آن وقت میتوان برآورد کرد که ایرانیان معادل فروش ۳۷ میلیون بشکه نفت خود، برای تهیه غذای آماده هزینه میکنند.
تورم ۴۰ درصدی فستفود:
بررسی هزینه خانوار در بخش خرید فستفود طی سالهای ۱۳۸۴ تا سال 91 نشان میدهد که سال ۱۳۹۱ بیشترین تورم در این بخش رخ داده است. در حالی این میزان افزایش قیمت در سال ۱۳۹۱ به ۳۹.۷ درصد رسیده که میانگین تورم این بخش تا قبل از سال ۱۳۹۱ (طی سالهای ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۰) معادل ۱۶.۹ درصد بود.
بر این اساس شاخص هزینه غذاها و خوراکیهای آماده در سال ۸۴ معادل ۱۱.۹ درصد، سال ۸۵ معادل ۱۳.۸ درصد، سال ۸۶ معادل ۲۷.۳ درصد، سال ۸۷ معادل ۱۳.۸ درصد، سال ۸۸ معادل ۱۵.۲ درصد، سال ۸۹ معادل ۱۰.۴ درصد و سال ۹۰ معادل ۲۵.۹ درصد بوده است.
